Interaktywna mapa rejonu, który odwiedziłem:
Jest takie miejsce w Sudetach, gdzie regulacja granicy przebiegała w dość krótkim okresie czasu kilkakrotnie. Jest to rejon przysiółka Passendorf'u zwany Brunnkress. Zniesienie kontroli na wewnętrznych granicach państw grupy Schengen umożliwia mi przeprowadzenie poszukiwania pozostałości tych granic w terenie, bez narażania się na szykany służb granicznych. Ciekawe, czy odszukam jakieś dawne słupki graniczne. Najpierw zaopatrzyłem się w stosowne mapy: austriacką z drugiego mapowania wojskowego, tzw. franciszkańskiego:
oraz niemiecką, z naniesioną już, skorygowaną w 1930 roku granicą:
Przejrzałem również inne mapy tej okolicy:
oraz tą, ciekawą, z tego względu, że naniesiono na niej granicę Sudetenland'u i Protektoratu:
oraz inną, również z granicą Sudetenlandu:
Wpadła mi w ręce jeszcze ta, niezbyt dokładna:
Materiał kartograficzny zebrałem, teraz jeszcze jego kalibracja w oparciu o mapy z portalu mapy.cz:
Po wykalibrowaniu map załadowałem je do ulubionego Garminka i można wyruszać na badania terenowe. Najpierw jednak rzut okiem na teren w google maps i google earth;
Dokładne przyjrzenie się przecinkom leśnym pozwoliło mi wysnuć wnioski, jak przebiegała hraniční čára (Grenzverlauf). Przez Golińsk, Meziměstí, Broumov, udaję się do Božanov'a, skąd niebieskim podążam pod Machovský kříž, po drodze mijając ciekawy kamień graniczny broumovskeho opactví:
Parę kroków od krzyża wchodzę na linię graniczną:
Na słupkach granicznych widać śmiesznie przekutą literę "D". Teraz jest to "P".
Ale nie wszędzie:
Podążając linią graniczną w dół doliny docieram do miejsca, gdzie linię graniczną przecina potok zwany kiedyś Grenz Flössel. Jest to miejsce, gdzie rozchodzą się granice: obecna między Czeską Republiką a Rzeczpospolitą Polską, oraz granica sprzed układu granicznego z roku 1959. Obecna granica odbija tu w górę, do drogi z Pasterki, natomiast dawna biegnie w dół, wzdłuż potoku. W miejscu styku widać stary, być może graniczny, słupek.
Idę w dół potoku wypatrując słupki graniczne. Nie zauważam żadnego.
Dopiero zaraz poniżej rozcestníku "U Zabitého" znajduję kamień, być może graniczny:
Podążam dalej wzdłuż potoku,
na którego brzegu w końcu zauważam coś interesującego:
Jest!!! Wywrócony, ale jest:
A na nim przekuta literka "P". Czyli jest to zachowany słupek z granicy PRL - ČSR. A Wcześniej, z granicy Rzeszy Niemieckiej i ČSR:
Zachęcony sukcesem, podążam dalej wzdłuż potoku. Ściany jaru rozstępują się, przybiera już charakter potoku dolinnego.
Tu w pobliżu gajówki odbiegała na zbocze granica pomiędzy Rzeszą a ČSR, wytyczona zgodnie z układem z roku 1930, która po 1945 roku stała sie granicą między Polską a ČSR. Tym razem nie będę jej wyszukiwał, pójdę dalej, granicą prusko - austriacką, biegnącą wzdłuż potoku. W pobliżu potoku, na skraju lasu Boží muka i Brunnkresser Försterei.
Widoczną drogą biegła granica Sudetenland'u i Protektoratu Czech i Morawy. Ja idę wzdłuż meandrującego Grenz Flössel.
W chaszczach trudno coś zauważyć, być może wrócę tu kiedyś poza sezonem wegetacji roślin. Przecinam bród i przedostaję się na pruską stroną osady Brunnkress.
Pośród bujnej roślinności nic nie mogę dojrzeć.
Rzut oka w tył, na wschód:
Zabudowania po "austriackiej" stronie granicy:
Łąki i wzgórza na wschodniej, pruskiej części osady:
Dochodzę do dwóch pruskich gospodarstw, o których mówi układ graniczny z 1930 roku. Teren ten został wymieniony między ČSR a Rzeszą za Pelhřimov'skie exclav'y.
Mostek na austriacką stronę:
Drugie pruskie gospodarstwo:
Za nim w końcu dostrzegam pruski słupek graniczny:
Mijam stylową budowlę:
a za nią, na austriackim brzegu znajduję następny słupek graniczny:
W tym miejscu granica odbijała od potoku, kierując się na południe, na zbocze.
Słupek nr 130 widziany z pruskiego brzegu potoku:
Wspinając się po linii granicy na zbocze, przy drodze znajduję znak, być może graniczny:
Powyżej niego znajduję znak nie budzący już moich wątpliwości:
i następny, kształtem przypominający słupki znalezione przy zbiegu Grenz Flössel i obecnej polsko - czeskiej linii granicznej, i tego przy rozcestníku "U Zabitého".
Słupek nr 125 jest niestety ułamany:
Przy tym słupku granica znów zmieniała przebieg, skręcając o 90° na wschód.
Następne słupki na linii granicznej:
Widok na Brunnkress:
Następny słupek i widok spod niego:
Lokalizacja słupków upewnia mnie o prawidłowym skalibrowaniu mapy. Słupka nr 120 niestety nie odnalazłem.
Skuta "116" (?)
"115" (?)
Linia graniczna:
"114" (?)
Jak się okazało, był to ostatni taki znak na tej linii granicznej. Znalazłem jeszcze coś takiego:
Doszedłem do miejsca, w którym w 1930 roku zmieniano granicę, niestety, mimo dokładnego rozglądania się nie zauważyłem żadnego słupka. Aby nie pozostawić niezbadanego odcinka, schodzę do rejonu gajówki i pomniczka Boží muka.
Nieco powyżej pomnika od potoku odbija granica z 1930 roku:
GPS wskazuje na ten rejon:
Przekraczam potok, rozglądam się, ale nic nie ma.
Podążam dalej dawną ścieżką graniczną:
Dalej nic nie zauważam.
Wkrótce ścieżka kończy się, a dawna linia graniczna wchodzi na ogrodzony teren młodnika.
Poza fajnym widokiem na Signal nic tam nie ma:
Wędruję dalej ścieżką graniczną.
Coś leży, ale nie mam już siły dokładnie, z każdej strony tego obejrzeć. Z wierzchu nie ma żadnych śladów, że był to słupek granicy państwowej.
Ponownie dochodzę do rejonu, w którym na zachód odbiega granica sprzed 1930 roku, i kieruję się na południowy wschód, na Lhotecký Šefel.
Linia graniczna jest wyraźna, ale słupków nie znajduję.
Dochodzę do skałek w partii szczytowej, gdzie linia granicy ponownie zmieniała kierunek. Biegła teraz po poziomicy.
Widok na Božanovský špičák i dolinę Grenz Flössel.
Ostaš,
a w tle Karkonosze;
Brunnkress (Řeřišný): obszar moich badań.
Jak to w Górach Stołowych, grzyby są:
W końcu docieram do obecnej linii granicznej:
Przypatrując się słupkom stwierdzam, że nie tyko nazwy państw, ale i przebieg linii granicznej były na nich przekuwane.
Schodzę niżej, do drogi którą biegnie żółty szlak od "U zabiteho" do Lhoty.
Przy niej stary drogowskaz:
Idę dalej, drogą do Pasterki.
Jest to droga, przy której w 1959 roku wytyczono nową linię graniczną.
Ale słupki na niej noszą ślady przekutych liter "D" na "P".
Teraz wiem, dlaczego na linii granicznej z lat 1930 - 1959 znalazłem tylko jeden słupek. Słupki przeniesiono na nową linię graniczną.
Nie starano się nawet przekuć niektórych "D".
Zapewne dlatego, że nic to by nie zmieniło. Czesi sądzą, że "P" znaczy "Prusko".
W końcu dochodzę do miejsca, gdzie linia granicy odbija od drogi do Pasterki, w dół, do potoku, do miejsca w którym zamyka się obszar moich poszukiwań:
Wyprawę uważam za udaną, mimo wszystko udało mi się ustalić przebieg lini granicznych na tym obszarze i odnaleźć parę historycznych słupków granicznych.